جوان آنلاین: اگر شما هم راننده یکی از تاکسی‌های اینترنتی باشید یا جزو آن دسته افرادی باشید که برای پیدا کردن مسیرشان از تکنولوژی‌های به روزی همچون GPS استفاده می‌کنند حتماً متوجه اختلال جدی در مکان‌یابی شده‌اید و گاهی وقت‌ها ناگزیر شده‌اید قید استفاده از مکان‌یاب را بزنید و به روش‌های سنتی مانند کمک گرفتن از عابران، راننده‌های دیگر یا راهنمایی خود مسافران مسیر خود را پیدا کنید و به مقصد برسید! پشت‌پرده این ماجرا، اما مباحث امنیتی است و اینکه ما در حال حاضر در کشور ماهواره‌های ناوبری نداریم و اختلال جی‌پی‌اس به دلیل نداشتن این نوع ماهواره‌های بومی در کشور است. طبق تأکید رئیس پژوهشگاه فضایی ایران هیچ سیستم ناوبری جهانی (جی‌پی‌اس)، نمی‌تواند کاملاً امن باشد، بنابراین تنها راهکار مورد اعتماد برای حل معضل اختلال GPS توسعه منظومه ماهواره‌ای ناوبری ملی است.
جنگ ۱۲ روزه نشان داد نرم‌افزار‌ها و ابزار تکنولوژیکی علاوه بر مزایایی که دارند و در کنار اینکه می‌توانند زندگی ما را راحت‌تر کنند می‌توانند با چالش‌های شدید امنیتی هم همراه باشند به خصوص ابزار‌ها و اپ‌هایی که بومی و تحت نظارت کشورمان نیستند. یکی از این موارد هم سامانه موقعیت‌یاب جهانی GPS بود که صهیونیست‌ها با استفاده از آن توانستند موقعیت افراد مورد نظرشان را شناسایی کنند و آنها را به شهادت برسانند.
GPS چیست؟
سامانه موقعیت‌یابی جهانی GPS متشکل از ۲۴ماهواره مجهز متعلق به وزارت دفاع دولت امریکاست که اطراف زمین می‌چرخند و با استفاده از اطلاعات و داده‌های ریاضی، به گیرنده‌های جی‌پی‌اس برای مکان‌یابی و حتی تشخیص زمان کمک می‌کنند. اکنون تعداد ماهواره‌ها به بیش از ۳۰ عدد افزایش یافته‌است تا دقت عمل این سیستم را بیشتر کند. گفته می‌شود گوشی هوشمند یا هر دستگاه دارای گیرنده جی‌پی‌اس که برای پیدا کردن موقعیت فیزیکی از ماهواره سیگنال می‌گیرد، محاسباتش را بر اساس زمان فرستاده‌شدن این سیگنال‌ها و مکان قرارگیری ماهواره‌ها انجام می‌دهد. حالا اگر به هر دلیلی، ساعت‌های این ماهواره‌ها حتی به اندازه یک‌هزارم ثانیه، دقیق عمل نکنند، کاربر خود را در جایی خواهد یافت که حدود ۳۰۰ کیلومتر از مکان واقعی وی فاصله دارد. این دقیقاً اتفاقی است که در زمان اختلال جی‌پی‌اس رخ می‌دهد. در حال حاضر پنج کشور به علاوه اروپا، سیستم ماهواره‌ای مکان‌یابی دارند که در امریکا از آن با نام «جی‌پی‌اس»، در روسیه با نام «گلوناس»، در چین با نام «بیدو» و در اتحادیه اروپا با نام «گالیله» از آن یاد می‌شود. در ژاپن و هند هم سیستم منطقه‌ای موقعیت‌یاب وجود دارد.
فریب و پنهان کردن اهداف
استفاده‌های نظامی و جنگی از تکنولوژی‌های مانند GPS طیف گسترده‌ای را شامل می‌شود. به طور نمونه برخی تجهیزات نظامی از جمله پهپاد‌های تجسسی، موشک‌ها و بمب‌های هدایت‌شونده هم به سیستم‌های موقعیت‌یاب باز و بدون رمز متکی هستند و می‌توان با ایجاد اختلال در این سیستم موقعیت‌یاب، عملاً این پهپاد‌ها را فریب داد تا به هدف مورد نظر دشمن برخورد نکند. حتی می‌توان با دستکاری در جی‌پی‌اس، اهداف احتمالی دشمن را پنهان کرد و طرف مقابل را فریب داد. به همین خاطر هم مراقبت از فعالیت این مکان‌یاب‌ها تدبیری امنیتی است که در دنیا هم سابقه دارد. همچنانکه در جنگ کوتاه‌مدت هند و پاکستان و جنگ‌های عراق هم به دلایل امنیتی در سیستم مکان‌یاب اختلال ایجاد کردند.
به همین‌خاطر هم کارشناسان حوزه سایبری با دفاع از ایجاد اختلال عمدی در سیستم موقعیت‌یاب جهانی در مواقع بحران، معتقدند به دلیل استراتژیک بودن این سیستم‌ها، باید به دنبال نمونه بومی آن بود تا هم موقعیت فرماندهان و دانشمندان هسته‌ای از دشمن مخفی بماند و هم مردم دچار مشکل نشوند. به اعتقاد این گروه، در شرایط اضطراری دولت‌ها با دو روش «جمینگ» به معنای پارازیت انداختن و «اسپوفینگ» به مفهوم جعل و دستکاری سیگنال‌ها، می‌توانند اپلیکیشن‌های مسیریابی را مختل کنند.
نا امنی در مکان‌یاب‌های جهانی
وحید یزدانیان، رئیس پژوهشگاه فضایی ایران با تأکید بر اینکه هیچ سیستم ناوبری جهانی (جی‌پی‌اس)، نمی‌تواند کاملاً امن باشد، تصریح می‌کند: «راه‌حل نهایی توسعه منظومه ماهواره‌ای ناوبری ملی است.»
وی با اشاره به اهمیت استقلال فناوری فضایی و توانمندی در ساخت ماهواره‌های بومی مسیریابی، می‌افزاید: «ما در حال حاضر در کشور ماهواره‌های ناوبری نداریم و اختلال جی‌پی‌اس GPS هم به دلیل نداشتن این نوع ماهواره‌های بومی در کشور است.»
رئیس پژوهشگاه فضایی کشور بر ضرورت طراحی و پرتاب منظومه ماهواره‌های بومی تأکید کرده و آن را راه‌حل بلندمدت برای رفع اختلالات موقعیت‌یابی و افزایش امنیت زیرساخت‌های حیاتی کشور دانسته است.
وحید یزدانیان، رئیس پژوهشگاه فضایی کشور، درباره اختلالات GPS و ارتباط آن با عملکرد ماهواره‌ها می‌گوید: «این اختلالات را به عملکرد ماهواره مرتبط نمی‌کنیم، بلکه آن را ناشی از نداشتن ماهواره بومی مسیریابی می‌دانیم. متأسفانه در سال‌های گذشته برای ساخت ماهواره‌های بومی مسیریابی اقدامات جدی انجام ندادیم و همچنان از ماهواره‌های بیگانه استفاده می‌کنیم که گاه دچار اختلال می‌شوند.»
طبق توضیحات وی البته این موضوع تنها مربوط به ما نیست؛ کشور‌های دیگر هم در دنیا اقدام نکرده‌اند و کمتر از یک سال است که برخی از آنها به این فکر افتاده‌اند که به سمت ماهواره‌های بومی مسیریابی بروند. در این زمینه، چینی‌ها از چند سال پیش پیشگام بودند و در یک سال گذشته ژاپنی‌ها و انگلیسی‌ها هم وارد این حوزه شده‌اند.
یزدانیان تصریح می‌کند: «ما هم چاره‌ای جز حرکت به سمت منظومه‌های ماهواره مسیریابی بومی نداریم. اکنون همچنان کار‌ها بر بستر GPS انجام می‌شود، اما بحث‌هایی مطرح شده که به سراغ ماهواره‌های مسیریابی چینی برویم؛ قطعاً امنیت آن بهتر است. در نهایت راه‌حل اصلی، طراحی، ساخت و پرتاب ماهواره‌های بومی مسیریابی در کشور است. اگر منظومه ناوبری ویژه خودمان را داشته باشیم، می‌توانیم سیستم ناوبری، مسیریاب‌های شهری، مسیریابی قطارها، کشتی‌ها و هواپیما را به صورت بومی داشته باشیم.»
او درباره راهکار‌های کوتاه‌مدت برای حل چالش دسترسی به مکان‌یاب می‌افزاید: «برای حل کوتاه‌مدت مشکل، مذاکراتی با چین انجام شده تا از ماهواره‌های مسیریابی این کشور استفاده کنیم که به نظر می‌رسد در یک تا دو سال آینده قابل دستیابی باشد، اما در افق سه تا پنج ساله حتماً باید منظومه ماهواره‌های بومی مسیریابی خودمان را داشته باشیم.»
